Η κατασκήνωση.

Ιστορική αναδρομή παιδικών κατασκηνώσεων.

  Η πρώτη κατασκήνωση σ' όλο τον κόσμο δημιουργήθηκε στην Ζυρίχη της Ελβετίας, το 1876, από τον κληρικό Βάλτερ Μπριόν (VALTER BRION) και αποτελούταν από εξήντα οκτώ (68) φτωχά παιδιά. Αυτή η κατασκήνωση είχε σαν σκοπό της να περάσουν καλά αυτά τα λίγα παιδάκια τα οποία είχαν άσχημες συνθήκες διαβίωσης. Αργότερα, το 1907, ιδρύθηκε η πρώτη προσκοπκή κατασκήνωση από τον ιδρυτή του προσκοπισμού Μπάντεν Πάουελ (BADEN POWELL). Στην Ελλάδα η πρώτη κατασκήνωση ιδρύθηκε το 1911 στη Βουλιαγμένη υπό την εποπτεία του Συλλόγου Προστασίας Παιδιών και με πρωτοβουλία της Σοφίας Σλήμαν. Διευθυντής στην κατασκήνωση αυτή ήταν ο ιδρυτής του προσκοπισμού στην Ελλάδα και γυμναστής Αθανάσιος Λευκαδίτης. Ο τελευταίος (Λευκαδίτης), το 1912, ίδρυσε την πρώτη προσκοπική κατασκήνωση στην Ελλάδα, στο δάσος Μαγκουφάνας Αμαρουσίου. Ωστόσο ο θεσμός αυτός, άρχισε να «λειτουργεί» μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (1945) με κύριο σκοπό την ξεκούραση και την σίτιση των παιδιών έπειτα από τις τόσες κακουχίες του πολέμου. Έτσι από τότε οι παιδικές εξοχές λειτουργούν συνεχώς, προσφέροντας πολύτιμο έργο και μάλιστα το νούμερο στο οποίο έφθάναν μέχρι και το 2008 τις εκατον ογδοντα πέντε (185). Το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας διαθέτει 28 πανέμορφες κατασκηνώσεις (που φιλοξενούν παιδιά, ΚΑΠΗ ή οικογένειες) σε όλη την Ελλάδα οι οποίες μετά τη κατάργηση του Κοινωνικού Κέντρου Οικογένειας και Νεότητας το 1999(Φ.Ε.Κ. 980/1999 τ.Β΄), η οργάνωση και η λειτουργία τους, ανατέθηκε στις κατά τόπους Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις. Μετά τη κατάργηση των Νομαρχιών με το σχέδιο Καλλικράτης το 2010, η κατασκηνώσεις έχουν ανατεθεί στις Περιφέρειες ή στους Δήμους. Το 2011, λόγω της οικονομικής κρίσης, ελάχιστες από τις κατασκηνώσεις αυτές λειτούργησαν γεγονός που σε κάποιες τοπικές κοινωνίες προκάλεσε αντιδράσεις.

Οι παιδικές κατασκηνώσεις.

  Οι παιδικές κατασκηνώσεις, είναι μια ειδική κατηγορία κατασκήνωσης που αφορά παιδιά ηλικίας 5 - 15 ετών. Σκοπός αυτών των παιδικών εξοχών είναι η απασχόληση των παιδιών κατά τους μήνες του καλοκαιριού με αθλητικές, ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Ο βασικός στόχος τους είναι η κοινωνικοποίηση των παιδιών και η δημιουργία ενός ευχάριστου περιβάλλοντος για αυτά κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Οι κατασκηνώσεις χωρίζονται σε 2 κατηγορίες: Τις ιδιωτικές και της δημόσιες.

   Υπάρχουν δύο στοιχεία που έχουν ιδιαίτερη σημασία. Πρώτον, τα παιδιά μπαίνοντας στο κατασκηνωτικό πρόγραμμα απομακρύνονται από την προστασία των γονέων, η οποία, κάποτε, ως υπερπροστασία, γίνεται πολύ καταπιεστική. Αισθάνονται ελεύθερα, αυτόνομα. Αναγκάζονται να οργανώσουν τον εαυτό τους, χωρίς τα γονικά στηρίγματα, απέναντι στην ομάδα στην οποία εντάσσονται. Σ’ αυτήν την διαδικασία το ένστικτο της αυτοσυντήρησης δρα δημιουργικά. Επιβεβαιώνει την ετερότητα, αλλά και την ανάγκη της συνεργασίας του ενός με τούς πολλούς. Η αίσθηση αυτή είναι πολύ σημαντική. Το παιδί αισθάνεται ότι έχει αξία και λόγο. Υπομένει «στερήσεις», «καταπιέσεις», τις οποίες, όμως, κατανοεί και ευχάριστα αποδέχεται. Δεύτερον, η πληρότητα του κατασκηνωτικού προγράμματος δεν αφήνει τούς κατασκηνωτές να ραθυμίσουν, να βαρεθούν, ούτε να κουραστούν υπερβολικά. Γεμίζει τις μέρες τους με δραστηριότητες που αφορούν ως σύνολο τον άνθρωπο καθώς και όλες τις διαστάσεις της ζωής του. Αυτή η πληρότητα δίνει χαρά και ενδιαφέρον για την ζωή. Υποδεικνύει τον φυσικό τρόπο με τον οποίο πρέπει να ζει ο άνθρωπος.

  Η χαρά της κατασκηνωτικής ζωής προέρχεται από το πνεύμα του προγράμματος και τις δραστηριότητες που αυτό προβλέπει. Η ραθυμία και απραξία δεν έχουν καμιά σχέση με την ξεκούραση και την χαρά. Γι’ αυτό πρέπει να τονισθεί ότι οι διακοπές είτε των παιδιών είτε των μεγάλων δεν πρέπει να ταυτίζονται με την απουσία εργασίας και δραστηριότητας. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να μένει αργός. Ο νους του θέλει εργασία, το σώμα του θέλει κίνηση. Η μελέτη, η χειρωνακτική εργασία ή η άθληση πρέπει να γεμίζουν τον χρόνο των διακοπών. Η ανάπαυση είναι απαραίτητη, αλλά πρέπει να είναι λελογισμένη. Ανάπαυση για κάποιον που εργάζεται πνευματικά μπορεί να αποτελέσει ο σωματικός κόπος, ενώ για άλλον που εργάζεται χειρωνακτικά ο διανοητικός κόπος της μελέτης. Η ειδοποιός διαφορά των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στις διακοπές είναι ότι δεν επιβάλλονται από τις κοινωνικές συνθήκες, ούτε από τις επαγγελματικές υποχρεώσεις. Επιλέγονται ελεύθερα. Επομένως, οι διακοπές δείχνουν και την ποιότητα των προσανατολισμών μας.

Προβλήματα από τη συναισθηματική δέσμευση των παιδιών με τους γονείς τους.

   Στην ηλικία των 6, 7, 8 ή 9 ετών, αρκετά παιδιά είναι ακόμη στενά συνδεμένα με τους γονείς τους συναισθηματικά. Η ξαφνική απομάκρυνσή τους από το οικογενειακό περιβάλλον, τους κάνει να νιώθουν έντονα την απουσία των γονιών τους, κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο να αναπληρωθεί από κάποιον άλλο που έχει αναλάβει το ρόλο του ομαδάρχη. Είναι όμως σωστό να απομακρύνεις ένα παιδί από τους γονείς του έστω και για μερικές εβδομάδες, τη στιγμή που ακόμη αυτό είναι δεμένο συναισθηματικά μ' αυτούς; Η γνώμη μου είναι ότι δεν πρέπει να γίνεται, αν το ίδιο το παιδί δεν το επιθυμεί. Επίσης, αν παρά την αρχική επιθυμία του, μετά από 2 ή 3 μέρες αλλάξει γνώμη και επιμένει να φύγει, δεν πρέπει να το κρατήσουμε εκεί. Πάντως στα μικρότερα παιδιά καλό είναι να τοποθετούνται ομαδάρχισσες που μπορούν να προσφέρουν αγάπη, στοργή και αίσθημα ασφάλειας στο παιδί. Αν κλαίει θα πρέπει να το πάρουν στην αγκαλιά για να το παρηγορήσουν. Αν μένει απομονωμένο να το πλησιάσουν και το βράδυ να πάνε στο κρεβάτι του, να του πουν δυο καλά λόγια, να το φιλήσουν, να το σκεπάσουν και να το καληνυχτίσουν. Αυτές οι απλές ενέργειες λύνουν συχνά πολλά προβλήματα και βοηθούν το μικρό παιδί να προσαρμοσθεί ομαλά στην κατασκηνωτική ζωή.

Αυτοσυντήρηση και αυτοεξυπηρέτηση.

      Σε μερικές οικογένειες οι γονείς, με την υπερβολική φροντίδα που δείχνουν στο παιδί τους, δεν του δίνουν τη δυνατότητα και τις ευκαιρίες να διδαχτεί την αυτοσυντήρηση και την αυτοεξυπηρέτηση. Έτσι δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο μικρών παιδιών, 6 ή 7 ετών, που δεν ξέρουν πώς να φάνε, δεν τρώνε αν κάποιος δεν δώσει ιδιαίτερη προσοχή και σημασία σ' αυτά ή δεν ζητούν κάτι που το επιθυμούν. Φυσικά υπάρχουν οι ομαδάρχες ή οι ομαδάρχισσες, αλλά εκείνοι σε ποιον να πρωτοδιαθέσουν το χρόνο τους; Ακόμη, σοβαρό πρόβλημα δημιουργείται όταν κάποιο παιδί δεν τρώει τα περισσότερα φαγητά. Αυτό γιατί δεν είναι εύκολο και ούτε είναι ακίνδυνο να τρέφεται μόνο με πορτοκαλάδες και παγωτά, επί τρεις ή τέσσερις εβδομάδες. Σχετικό με την αυτοσυντήρηση είναι και το πλύσιμο και η αλλαγή των ρούχων. Υπάρχουν παιδιά που δεν ξέρουν πότε και πώς να πλυθούν. Έτσι μπορεί να μένουν άπλυτα και αχτένιστα για μέρες ή και εβδομάδες. Όσο για το λούσιμο να μη γίνεται λόγος. Ευτυχώς που υπάρχει το θαλασσινό μπάνιο. Επίσης υπάρχουν παιδιά που δεν ξέρουν ότι πρέπει να αλλάζουν κάπου-κάπου τα ρούχα τους και μπορεί, αν κάποιος δεν τους το επιβάλλει, να μην αλλάξουν ούτε μια φορά τα ρούχα τους και μετά από τρεις ή τέσσερις εβδομάδες να επιστρέψουν στο σπίτι τους φορώντας τα ίδια εσώρουχα που είχαν όταν έφυγαν. Τέλος, δεν είναι λίγα εκείνα τα παιδιά που δεν ξέρουν πώς να τακτοποιήσουν τα πράγματά τους έστω και στοιχειωδώς ή να οργανωθούν κάπως σαν άτομα, μέσα σε μια ομάδα άλλων παιδιών. Σαν αποτέλεσμα χάνουν κάθε λίγο πράγματα, ή δεν μπορούν να τα βρουν τότε που τα χρειάζονται, με συνέπεια να δημιουργούν κάθε τόσο πρόβλημα και στον εαυτό τους και στο περιβάλλον.

Ένταξη και κοινωνικοποίηση του παιδιού.

  Η ένταξη ενός παιδιού στην ομάδα ή στη μικρή κοινωνία μιας κατασκήνωσης επείγει, επειδή μέσα σε λίγες ημέρες δημιουργούνται οι φιλίες και οι παρέες κι έτσι μπορεί κάποιο παιδί που έχει πρόβλημα κοινωνικοποίησης να μείνει απ' έξω και να νιώθει παραμελημένο, αν δεν ενταχθεί έγκαιρα σε κάποια ομάδα παιδιών. Αυτό ισχύει κυρίως για τα εσωστρεφή παιδιά και ιδιαίτερα όταν αυτά έρχονται για πρώτη φορά ή δεν έχουν γνωστά παιδιά από πριν ή έρχονται από κάπου αλλού σ' αυτή την κατασκήνωση. Έτσι όμως μπορεί να νιώθουν ξένα ή απομονωμένα, κάτι που είναι πολύ κακό γι' αυτά. Γι' αυτό το λόγο, μια από τις πρώτες φροντίδες ενός ομαδάρχη ή των στελεχών μιας κατασκήνωσης πρέπει να είναι η ένταξη όλων των παιδιών σ' αυτή. Τα παιδιά χρειάζονται φίλους και γι' αυτό πρέπει να δίνονται δυνατότητες και ευκαιρίες για την ανάπτυξη φιλίας μεταξύ τους. Αυτό δεν είναι πάντοτε πολύ εύκολο, όσο φαίνεται από πρώτη άποψη, επειδή τα παιδιά έχουν γενικά την τάση να θέλουν σαν φίλους άλλα παιδιά που τα θεωρούν ικανά, ευχάριστα ή δραστήρια και όχι κάποια άλλα που δεν προβάλλουν τις ικανότητές τους. Επίσης υπάρχουν παιδιά, που ενώ αισθάνονται την ανάγκη κάποιου φίλου, δεν παίρνουν την πρωτοβουλία να πλησιάσουν κάποιον άλλο, αλλά περιμένουν ο άλλος να τους πλησιάσει. Αυτό παρατηρείται πιο συχνά σε παιδιά με συναισθήματα μειονεκτικότητας. Αυτά ιδιαίτερα τα παιδιά πρέπει να βοηθηθούν για να ενταχθούν στην ομάδα. Αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να μείνουν ανέντακτα, κάτι που θα ενισχύσει τη μειωμένη αυτοεκτίμησή τους, καθώς θα νιώθουν ότι τα άλλα παιδιά τους έχουν απορρίψει.

Συμμετοχή στο παιχνίδι και στη ζωή της ομάδας και της κατασκήνωσης.

  Παρόλο που το παιχνίδι είναι κάτι που το θέλουν όλα τα παιδιά, όμως μερικά απ' αυτά διστάζουν πολύ να λάβουν μέρος σ' αυτό, αν δεν παροτρυνθούν ειδικά γι' αυτό. Αν αυτό δεν το προσέξουν τα στελέχη της κατασκήνωσης, μπορεί να υπάρξουν μερικά παιδιά που θα κάθονται πάντοτε στην άκρη, με όλες τις συνέπειες που έχει αυτό στην ψυχολογική τους κατάσταση. Γι' αυτό το λόγο, η ευθύνη των στελεχών δεν περιορίζεται μόνο στη διοργάνωση παιχνιδιών, ιδιαίτερα για τα μικρότερα παιδιά, αλλά περιλαμβάνει και τη φροντίδα ώστε να παίρνουν μέρος σ' αυτά όλα τα παιδιά κατά ομάδες και όχι μόνο μερικά που τρέχουν πάντα πρώτα. Ιδιαίτερα, τα εσωστρεφή ή τα παιδιά με συναισθήματα μειονεκτικότητας μπορεί να διστάζουν να πάρουν μέρος σ' ένα παιχνίδι από το φόβο μήπως αποτύχουν. Γι' αυτό το λόγο, η επιτυχία δεν πρέπει να είναι πολύ δύσκολη, τουλάχιστον στα περισσότερα παιχνίδια. Η κοινωνικοποίηση ενός παιδιού μπορεί επίσης να βοηθηθεί με τη συμμετοχή του στη ζωή της ομάδας και της κατασκήνωσης γενικά. Συμμετοχή όμως όχι μόνο με τη μορφή εκτέλεσης εντολών. Όταν στις συζητήσεις που γίνονται στην ομάδα, δίνουμε την εντύπωση στο παιδί ότι ακούμε και εκτιμούμε τη γνώμη του, τότε τον κάνουμε συμμέτοχο στη ζωή της ομάδας και της κατασκήνωσης γενικά. Όσο μάλιστα συζητούμε περισσότερο και εξηγούμε στα παιδιά όχι μόνο τα προβλήματα που δημιουργούνται αλλά και τον τρόπο λειτουργίας της κατασκήνωσης, τόσο καλύτερα μπορούμε να βοηθήσουμε να ενταχθούν στη ζωή της κατασκήνωσης. Η καλή πληροφόρηση και η εμπιστοσύνη που δείχνουμε σ' αυτά, κάνει τα παιδιά πιο φιλικά απέναντί μας και πιο πρόθυμα να ενταχθούν και να προσαρμοστούν στην κατασκηνωτική ζωή.

 
 Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το σεβασμιότατο μητροπολίτη μας κ. Νεκτάριο Αντωνόπουλο για το όραμα, την οργάνωση, το συντονισμό και την άρτια λειτουργία των κατασκηνώσεων της Ιεράς Μητροπόλεως μας στον Ταϋγετο το φετινό καλοκαίρι.