Αλεξιθυμία

 Η αλεξιθυμία είναι η κατάσταση που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που έχουν δυσκολία στην κατανόηση και έκφραση των συναισθημάτων τους. Η λέξη αυτή προέρχεται από το αρχαίο ρήμα αλέξω (απομακρύνω, απωθώ αλλά και προστατεύομαι) [πρβλ. αλεξικέραυνο, αλεξίσφαιρο κλπ.] και τον "θυμό" που σημαίνει το συναίσθημα, σημαίνει δηλαδή ότι απωθώ το συναίσθημα. Τον όρο αυτό χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο ψυχίατρος Πέτρος Συφναίος το 1973 για να μπορέσει να περιγράψει την κατάσταση που παρουσίαζαν πολλοί ασθενείς του με ψυχοσωματικά προβλήματα.

Τα χαρακτηριστικά της:

Αναγνώριση συναισθημάτων

  Οι άνθρωποι που βρίσκονται στην κατάσταση που περιγράφεται ως αλεξιθυμία έχουν τεράστια δυσκολία στο να αναγνωρίσουν συναισθηματικές καταστάσεις καθώς εκδηλώνονται. Μπορεί να έχουν μια αίσθηση, όταν βρίσκονται σε μια πολύ δυνατή συναισθηματική κατάσταση, όπως θλίψη με δάκρυα ή ασυγκράτητος θυμός, αλλά όταν προσπαθούν να καταλάβουν τι προκάλεσε αυτή την κατάσταση, δεν μπορούν να καθορίσουν τι ήταν αυτό που τους ερέθισε. Οι περισσότεροι μπορεί να αισθάνονται άβολα, σαν κάτι να αλλάζει στο σώμα τους, όπως αυξημένη καρδιακή πίεση ή πόνοι στο στομάχι, και όταν πιέζονται να εξηγήσουν τα συναισθήματα τους δεν έχουν λέξεις για να προσφέρουν. Μπορεί να προσπαθήσουν με αδέξιο τρόπο να δώσουν μια αριστοτεχνική απάντηση, ίσως να απαντήσουν αυτό που θέλουν οι άλλοι να ακούσουν, ή απλά να αλλάξουν θέμα στην κουβέντα.

  Επίσης, το άτομο με αλεξιθυμία μπορεί να παρερμηνεύσει τη σωματική έκφραση του συναισθήματος σαν σωματική έκφραση ασθενειών. Για παράδειγμα, τα δάκρυα στα μάγουλα δεν είναι έκφραση στενοχώριας, αλλά ανωμαλία στους δακρυϊκούς αδένες ή μια καρδιά που πάλλεται δυνατά και γρήγορα λόγω πάθους ερμηνεύεται ως προβληματική βαλβίδα στην καρδιά κλπ. Ανάλογα μπορούν να θεωρηθούν οι συναισθηματικές εκδηλώσεις ως αποτέλεσμα των περιβαλλοντολογικών συνθηκών (μολυσμένος αέρας, αλλαγή στην ατμοσφαιρική πίεση κλπ).

Συναισθηματική παρακίνηση.

  Οι αλεξιθυμικοί είναι ανίκανοι να εκτιμήσουν την συναισθηματική παρακίνηση των άλλων και γενικά βρίσκουν τα συναισθήματα των άλλων μπερδεμένα και παράλογα. Τέτοια πρόσωπα μπορεί να είναι πολύ έξυπνα και ευχάριστα, αλλά να μη διαθέτουν αίσθηση του χιούμορ ή φαντασία και να έχουν κάποιες ασυνήθιστες προτεραιότητες στις αποφάσεις που παίρνουν. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι τα συναισθήματα αποτελούν τον βασικό τρόπο διαχωρισμού των σημαντικών από τα ασήμαντα γεγονότα. Ό,τι μας προκαλεί λίγο ή όχι καθόλου συναίσθημα είναι ένα γεγονός το οποίο απαιτεί λίγη προσοχή, ενώ σε αντίθετη περίπτωση είναι κάτι πολύ σημαντικό. Για τους αλεξιθυμικούς όμως δεν υπάρχει η συναισθηματική παρακίνηση, ώστε να έχουν μεγάλο πρόβλημα στην λήψη σωστών αποφάσεων και στην θέσπιση ορθών προτεραιοτήτων.

Φαντασία

  Η έλλειψη φαντασίας είναι ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό που έχουν τα άτομα με αλεξιθυμία. Η φαντασία είναι ένα πολύ περίπλοκο φαινόμενο, το οποίο περιγράφεται ως η ικανότητα της δημιουργίας εικόνων στο μυαλό με βάση τις αναμνήσεις από τον υλικό κόσμο γύρω μας. Όμως με μια πιο βαθιά μελέτη και αποτίμηση της φαντασίας μπορούμε να πούμε ότι είναι κάτι πιο σύνθετο: είναι η ικανότητα δημιουργίας μυθοπλαστικών εικόνων τις οποίες δεν τις έχουμε συναντήσει στον υλικό κόσμο μας. Η φαντασία εξυπηρετεί κάποιες σημαντικές λειτουργίες, όπως την ικανότητα να φανταζόμαστε τα συναισθήματά μας, τις επιθυμίες, τα όνειρά, τις ανάγκες και το πώς θέλουμε να τα εκπληρώσουμε ή πώς φανταζόμαστε τον εαυτό μας στην θέση ενός άλλου. Το τελευταίο δε, αποτελεί και την βάση στην συναισθηματική κατανόηση (ενσυναίσθηση) και στην ικανότητα επηρεασμού των συναισθημάτων τρίτων.

  Υπάρχουν δύο "τρόποι" φαντασίας: ο ελεγχόμενος και ο αυθόρμητος. Κατά τον ελεγχόμενο τρόπο φαντασίας γίνεται η προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν οι εικόνες του μυαλού για διάφορους σκοπούς. Ο αυθόρμητος είναι το άκρως αντίθετο, καθώς εδώ υπάρχει φαντασία χωρίς περιορισμό και ενσυνείδηση. Μπορεί στην περίπτωση της αλεξιθυμίας να μην είναι τόσο εύκολο να αναγνωριστεί ποιο μέρος της φαντασίας μειονεκτεί και ποιο όχι, αλλά πολλοί αλεξιθυμικοί δείχνουν να έχουν την ικανότητα της ελεγχόμενης φαντασίας, χρησιμοποιώντας την συνειδητά για πρακτικούς σκοπούς, όπως να λύσουν ένα πρόβλημα ή να σχεδιάσουν μια χρήσιμη εφαρμογή, κάτι που υποδεικνύει ότι μάλλον λείπει η αυθόρμητη φαντασία.

  Επίσης χαρακτηρίζονται από έναν εξωτερικευμένα προσανατολισμένο τρόπο ζωής. Η έννοια του Εξωτερικευμένου προσανατολισμένου τρόπου ζωής ταιριάζει πολύ με τον εξωστρεφή τύπο ανθρώπου, όπως ορίστηκε από τον Καρλ Γιουνγκ. Σύμφωνα με την περιγραφή αυτού του τύπου ανθρώπου κανείς άλλος δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτόν στον ρεαλισμό. Η αίσθηση των υπαρκτών γεγονότων είναι υπερανεπτυγμένη.

  Η ζωή του είναι συνονθύλευμα εμπειριών των υλικών πραγμάτων. Σε αρκετές περιπτώσεις τα γεγονότα της ζωής με δυσκολία μπορούν να χαρακτηριστούν σαν εμπειρίες. Ό,τι βιώνει αποτελεί οδηγό για καινούργιες αισθήσεις. Ό,τι καινούργιο περνά από την σφαίρα του ενδιαφέροντός του, αποκτάται με τρόπο καθαρά αισθητικό. Ακολουθώντας αυτόν τον τύπο συμπεριφοράς μπορεί να οδηγήσει σε κλίση προς αυστηρούς κανόνες, κανονισμούς και κοινωνική υπακοή τα οποία παρέχουν την υπαρξιακή "σιγουριά" διά μέσου των προβλέψιμων κωδίκων συμπεριφοράς, σε αντίθεση με τα συναισθήματα που για τους αλεξιθυμικούς δεν παρέχουν την ίδια σιγουριά. Τα παιδιά που έχουν στενές επαφές με αλεξιθυμικούς πολλές φορές χαρακτηρίζονται από ισχυρή ηθικολογία και σχολαστικότητα και μπορεί να αισθάνονται φυλακισμένα στις μονότονες ρουτίνες του καθημερινού περίγυρου. Όλα αυτά σιγουρεύουν την προβλεψιμότητα του κόσμου των αλεξιθυμικών.

  Η αλεξιθυμία δεν θεωρείται διανοητική ή ψυχολογική διαταραχή. Είναι περισσότερο μια "προβληματική" ιδιαιτερότητα της προσωπικότητας η οποία διαφέρει σε σοβαρότητα από άνθρωπο σε άνθρωπο. Οι αλεξιθυμικοί πιστεύεται ότι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να δημιουργήσουν προβλήματα στην προσωπικότητα τους. Επίσης η αλεξιθυμία σχετίζεται με συγκεκριμένες ασθένειες όπως υπέρταση, δυσλειτουργική δυσπεψία, σεξουαλικές διαταραχές, διαταραχές από χρήση ουσιών και κάποιες αγχώδεις διαταραχές.

  Η ανικανότητα να διεγερθούν συναισθηματικά είναι ένας λόγος για τον οποίο κάποιοι αλεξιθυμικοί τείνουν να αποβάλλουν την ένταση που προκαλείται από συναισθηματική φόρτιση διά μέσου αυθόρμητων συμπεριφορών όπως ονυχοφαγία, εξάρτηση από ουσίες, απρεπή σεξουαλική συμπεριφορά, ανορεξία κλπ. Η ανικανότητα στην διαχείριση των συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές του νευρικού συστήματος, που μπορεί με την σειρά τους να προκαλέσουν σωματικές διαταραχές. Τέλος οι αλεξιθυμικοί δείχνουν να έχουν μικρή ικανότητα στο να βιώνουν θετικά συναισθήματα.

Τα αίτια: 

Τα κυριότερα αίτια της αλεξιθυμίας μπορεί να είναι:

Κληρονομικά χαρακτηριστικά

Γενετικές ανωμαλίες

Ελλιπής νευρολογική ανάπτυξη

Εγκεφαλική εγχείριση

Ψυχολογικό τραύμα

Ψυχολογική άμυνα κατά του στρες ή της αρρώστιας

Πολιτιστικό-κοινωνικό περιβάλλον

Οικογενειακές επιρροές

  Δεν είναι ξεκάθαρο τι προκαλεί την αλεξιθυμία. Κάποιες μελέτες στην νευροψυχολογία δείχνουν ότι η αλεξιθυμία μπορεί να προκαλείται από μια διαταραχή στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, το οποίο είναι υπεύθυνο σε μεγάλο μέρος για την δημιουργία των συναισθημάτων. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει πιθανώς ένα πρόβλημα στην διαημισφαιρική μεταφορά. Έτσι η συναισθηματική πληροφορία από το δεξί ημισφαίριο δεν μεταφέρεται σωστά στις περιοχές της γλώσσας στο αριστερό ημισφαίριο. Επιπρόσθετα ένα άλλο νευροψυχολογικό μοντέλο προτείνει ότι η αλεξιθυμία μπορεί να σχετίζεται με μια δυσλειτουργία του εγκεφαλικού φλοιού. Αυτές οι μελέτες έχουν δώσει κάποια πρώτα συμπεράσματα, αλλά τα εμπειρικά στοιχεία για τις αιτίες της αλεξιθυμίας παραμένουν ακαθόριστα.

  Αν και τα ψυχολογικά αίτια είναι σημαντικά στον καθορισμό της αιτιολογίας της αλεξιθυμίας, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η πρώτη γλώσσα του νεογέννητου είναι η μη λεκτική γλώσσα του προσώπου. Η συναισθηματική κατάσταση της μητέρας είναι σημαντική για τον καθορισμό της εξέλιξης του παιδιού. Η αμέλεια ή αδιαφορία στις μεταβολές της έκφρασης του παιδιού χωρίς κατάλληλη ανάδραση μπορεί να προωθήσει σε ακύρωση των εκφράσεων που παρουσιάζει το παιδί. Η ικανότητα των γονιών να μεταφέρουν την αυτοεπίγνωση στο παιδί είναι άλλος ένας σημαντικός παράγοντας. Εάν ο γονιός είναι ανίκανος να αναγνωρίσει και να ξεχωρίσει τις συναισθηματικές εκφράσεις στο παιδί, μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του παιδιού να καταλαβαίνει τις συναισθηματικές εκφράσεις.

Χαρακτηριστικά στην καθημερινότητα:

  Εάν έχει κάποιος ανικανότητα στην συναισθηματική κατανόηση, υπάρχουν πολλά στοιχεία στην καθημερινή ζωή που μπορούν να το επιβεβαιώσουν όπως:

Βρίσκει δυσκολία στο να μιλήσει για τα δικά του συναισθήματα

Τον θεωρούν οι άλλοι σαν υπερβολικά λογικό η αναίσθητο χωρίς όμως να τον θεωρούν μη φιλικό

Μπερδεύεται από τις συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων

Δίνει σχολαστικές και αναλυτικές απαντήσεις σε απλές ερωτήσεις

Σπάνια ονειρεύεται, οραματίζεται τους προσωπικούς στόχους και προσδοκίες του από το μέλλον

Έχει μειωμένη αντίδραση και ενδιαφέρον για την τέχνη, τη λογοτεχνία ή τη μουσική

Παίρνει προσωπικές αποφάσεις σύμφωνα με τις αρχές παρά με τα συναισθήματα

Υποφέρει από περιστασιακές ακαθόριστες σωματικές διαταραχές όπως στομαχόπονους, υπέρταση κλπ.

  Οι αλεξιθυμικοί έχουν συναισθήματα όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι. Το πρόβλημα επικεντρώνεται στο ότι είτε δεν γνωρίζουν την σωματική έκφραση των συναισθημάτων (όπως ταχυπαλμία ή κοκκίνισμα) ή δεν καταλαβαίνουν την συναισθηματική σημασία τους. Όταν η αιτία και η φύση ενός συναισθήματος είναι ξεκάθαρη, οι αλεξιθυμικοί εκφράζουν πληθωρικά το συναίσθημά τους όπως όλοι οι άλλοι. Τα δυνατά συναισθήματά τους ξαφνιάζουν και μπορεί να μην είναι ικανοί να ελέγξουν την έκφρασή τους. Οι αλεξιθυμικοί τείνουν να είναι χρόνια αγχωτικοί. Αυτό συμβαίνει μερικώς λόγω της αποτυχίας στο να κατονομάσουν τα συναισθήματά τους κατάλληλα. Ακόμα και για αυτούς που δεν είναι αλεξιθυμικοί, τα συναισθήματα τα οποία δεν τα αναγνωρίζουν κατάλληλα εκφράζονται σωματικά σαν απροσδιόριστο άγχος. Αυτό συμβαίνει πιο συχνά σε αυτούς που είναι αλεξιθυμικοί. Επιπρόσθετα, η ανικανότητα στο να παίρνονται γρήγορες αποφάσεις σε μια συναισθηματική βάση οδηγεί στη δημιουργία φόβου όσον αφορά τις προσωπικές επιλογές.

Η κατάθλιψη είναι συχνό φαινόμενο στους αλεξιθυμικούς. Οι αλεξιθυμικοί βιώνουν επιβαρυντικές καταστάσεις στην ζωή, που τους ωθούν σε πολύ αρνητικές (αν και πολύ ρεαλιστικές) σκέψεις. Αυτές οι αρνητικές σκέψεις καταπιέζουν την σωματική κατάσταση ετοιμότητας για δράση του σώματος, ενεργοποιώντας το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και προκαλώντας μειωμένη δραστηριότητα σε μέρη του εγκεφάλου που οδηγεί σε δυνατά αισθήματα νωθρότητας και αργών αντιδράσεων σε σώμα και μυαλό. Το αποτέλεσμα είναι μια πολύ σωματική μορφή κατάθλιψης, την οποία οι ασθενείς έχουν δυσκολία να επεξεργαστούν και να εξηγήσουν. Ένας έξυπνος αλεξιθυμικός μπορεί να είναι ικανός να δώσει μια αληθοφανή απάντηση.

Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%B9%CE%B8%CF%85%CE%BC%CE%AF%CE%B1